ARKEOLOJİ

Tanım

İnsanın dünya üzerinde görülmesinden ortaçağa kadar geçen süreç içinde insana ilişkin her türlü kalıntı ve buluntuyu, doğal çevre ile insan arasındaki ilişkileri, yüzey, sualtı araştırmaları ve kazılarla ortaya çıkaran, inceleyen, değerlendiren ve koruyacak kişileri yetiştirir.

Görevler

- Eski çağlardan günümüze kalmış toprak veya su altındaki eserleri gün ışığına çıkarmak için kazılar yapar,

- Kazılardan elde edilen eserleri temizler,

- Parça eserlerin yapıştırılmasını (konservasyon), bakım-onarım restorasyonunu yapar,

- Eserlerin kaydını tutar, korunmasını sağlar ve halkın bilgisine sunar,

- Kültür Bakanlığında çalışması durumunda; kazılarda gözlemci olarak görevlendirilebilir,

- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarının SİT alanı (Ayrıntılı bilgi

- Korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarını saptar ve kaydını tutar, bunlara yönelik koruma ve restorasyonlar konusunda kararlar çıkarılmasını sağlar,

- Çevresindeki antik kentlerin (ören yerlerinin) belirli aralıklarla denetimini yapar,

- Müzelerde çalışanlar koleksiyoncuların denetimini yapar.

Mesleğin Gerektirdiği Özellikler

Tarih ve kültür konularına meraklı ve bu alanlarda başarılı,

- Açık havada çalışma yapmaktan kaçınmayan,

- İyi bir gözlemci ve araştırıcı,

- Bedence sağlam,

- Normalin üstünde genel yeteneğe ve özellikle sözel düşünme ve neden-sonuç ilişkisini ortaya çıkarabilme gücüne sahip kimseler olmaları gerekir.

Çalışma Ortamı ve Koşullar

Arkeologlar görevlerine göre değişik ortamlarda çalışırlar. Araştırma yapan arkeologlar, çoğunlukla okuyarak, yazarak görev yaparlar, yaz aylarında kazı çalışmalarını açık havada yürütürler. Müzelerde çalışanlar için çalışma ortamı temiz ve sessizdir. Bir kazıda ilginç bir parçanın bulunması ve ait olduğu dönemin belirlenmesi uzun ve zahmetli bir çaba sonucunda gerçekleşir ve bu durum kişiye büyük bir mutluluk verir. Arkeologlar; eski çağ tarihçisi, heykeltıraş, mimar, topograf, teknik ressam, fotoğrafçı, epigraf (yazıt okuyan kişi) gibi meslek elemanlarıyla sürekli iletişim halinde çalışırlar.

Çalışma Alanları ve İş Bulma Olanakları

Arkeologların çalışma alanları; Üniversiteler (öğretim görevlisi veya araştırmacı olarak), Müzeler ve Anıtlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı çeşitli müzeler, kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurulları, özel müzeler, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Maden Tetkik Arama Enstitüsüdür.

Arkeologların çalışma alanı oldukça dardır ve personel alımı sınırlıdır. En çok istihdam alanı sağlayan Kültür Bakanlığı yılda 10-15 civarında Arkeolog almaktadır.

Kendisini yetiştirmiş iyi derecede bir yabancı dil bilen arkeologlar, profesyonel turist rehberi olarak da çalışabilirler.

Eğitim Süresi ve İçeriği

Mesleğin eğitim süresi 4 yıldır. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü kendi içinde Prehistorya, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi, Klasik Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dallarına ayrılmaktadır. Arkeolog unvanı ise ilk üç anabilim dalı mezunlarına verilmektedir.

- Prehistorya Anabilim Dalı'nda insanlığın doğuşundan (Yontma Taş Çağı), Cilalı Taş Çağı (Neolitik) na kadar süren uzun dönemin eğitim, öğretim ve araştırması yaptırılmaktadır.

- Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı'nda ise; Önasya (Mezopotamya, Suriye, İran, Anadolu, Kıbrıs) da Neolotik Çağdan başlayarak çivi yazısının kullanıldığı çağları da içine alan bir dönemin eğitim-öğretim ve araştırması yaptırılmaktadır. Ağırlıklı olarak Kuzey ve Güney Mezopotamya'da gelişen ve geniş bir etki alanı olan Sümer, Akad, Eski Babil ve Asur Sanatı işlenmektedir. Çivi yazısı kullanan bu kavimlerin bıraktığı maddi kültür kalıntılarının her türü kronolojik (tarihsel) bir dönem içinde ve karşılaştırmalı olarak incelenir. Önasya ülkelerinin kilit noktasında bulunan Anadolu'nun ön tarih ve tarih çağlarının başlangıcından MÖ 6. yüzyılın ortalarına kadar erişen zaman içindeki arkeolojisi okutulan derslerin önemli bir grubunu oluşturmaktadır.

- Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı ise; Anadolu ve Anadolu dışında gelişmiş olan Yunan, Roma ve Geç Antik Uygarlıklarının eğitim-öğretim ve araştırmasını konu olarak almıştır. MÖ 2000'in sonundan Bizans dönemine kadar ki insan elinden çıkan her türlü maddi kalıntı ile uğraşan; bunun yanı sıra, insanın çevre ile olan ilişkilerini, sosyal ve ekonomik durumunu ve insan ile ilgili her türlü konuyu inceleyen bir daldır.

- Arkeoloji alanında eğitim veren bu anabilim dallarının birinci sınıfında, temel kavramlar ve terimler öğretilmektedir. Arkeoloji alanında eğitim veren bu anabilim dallarının birinci sınıfında temel kavramlar ve terimler öğretildikten sonra diğer sınıflarda her anabilim dalı kendi konusu çerçevesindeki insanlığın sosyokültürel yapısını ve kültür ortam ilişkilerini işler.

- Klasik arkeolojide Yunanca ve Latince öğretilmektedir. Dönem özelliklerinin incelendiği heykel, seramik, mimari, tarihi coğrafya vb. dersler verilmektedir. Öğrenciler yaz aylarında kazı çalışmalarına katılabilir, müzelerde araştırmalar yapabilirler.

Meslekte İlerleme

Lisans eğitimini tamamlayan kişiler üniversitelerde görev almak isterlerse araştırma görevlisi sınavında başarılı olmaları gerekir. Bu şekilde göreve başlayan kişiler doktora derecesi aldıktan ve gerekli çalışmaları tamamladıktan sonra yardımcı doçent, doçent ve profesör olarak meslekte ilerleyebilirler.

Belli bir alanda uzmanlaşabilir. Bunlar; eski tunç çağı eserleri, konservatör (yarım eserlerin yapıştırılması), sikke (numismat), arkaik dönem heykeltıraşlığı, Helenistik çağ mimarisi seramik, vb. alanlardır.